Trước tiên NK xin đính chính:bản dịch lâu nay cứ tưởng là của Tản Đà,thực là của Giải nguyên Nguyễn Hàm Ninh,bạn của Cao Chu Thần,thầy dạy học của Vua Thiệu Trị. Rằng hay thì thực là hay,là tài hoa tột bậc ! Nhưng đó chỉ là bản "diễn Nôm"-dịch không đúng với nguyên tác. Chỉ tiếc là Nguyễn Hàm Ninh đã đánh rơi mất chữ PHONG đi kèm chữ GIANG (mà theo "môtíp" thơ xưa thì "phong" là biểu hiện mùa thu, thơ Thôi Tín Minh có câu "phong lạc Ngô giang lãnh" -lá phong rụng làm sông Ngô lạnh; "Giang phong" ở đây cùng với'Sương đầy trời" là cảm nhận "khí thu",đòng thời để diễn tả một cách kín đáo nỗi sầu của Thi nhân lãng tử ! Tuy nhiên,trong một bài thơ 4 câu(dịch) lại có 2 chữ "bến" thì không thể gọi là toàn bích được.
Còn bảo:đây là bài thơ THIỀN thì theo thiển ý của NK là không có cơ sở.Ta cần biết rằng:Thơ dùng để bày tỏ tính tình con người,biểu đạt sự hứng khởi sự vật.Mục đích của Thiền là thành Phật,còn thơ làm cho vui vẻ tính tình bổ ích cho nhân tâm thế đạo. Xét về cảm thụ thì Thiền chỉ có thể tự tri, chẳng thể nói với người,như câu "thiếu niên nhất đoạn phong lưu sự,chỉ hứa giai nhân độc tự tri",còn thi nhân không chỉ dùng tiêu khiển mà còn để dạy người cảm hóa người. Xét về trường hợp Trương Kế, người Trương Châu (Hồ Bắc) kiến thức rộng, thích đàm luận.Năm 754,ông đỗ Tiến sĩ , từng giúp việc trong Mạc phủ,rồi làm Diêm thiết phán quan (trông coi việc buôn bán muối của Triều đình nhà Đường. Cuối đời Đại Lịch(766-779) ông vào Triều làm Tư bộ Viên ngoại lang (như cỡ Vụ Trưởng), rồi ra coi việc tài phú ở Hồng Châu...Cả đời ông là kinh doanh thương mại. Bài "Phong kiều dạ bạc" nổi tiếng là thi sĩ trong tâm trạng của chàng học trò hỏng thi trên đường về quê,đêm nằm thao thức trong thuyền trên bến Phong Kiều (dòng Vận Hà) tức cảnh sinh tình, một tứ thơ vụt hiện để đời là vậy .
NK tôi vì cảm cái chữ PHONG trong truyện Kiều (rừng phong thu đã nhuốm màu quan san), câu "lá phong đỏ như mối tình đượm lửa" -thơ Tế Hanh, và"Phong kiều dạ bạc" nên đã làm 1 chuyến sang tận Tô Châu :
THĂM HÀN SƠN TỰ
1-
Chùa cổ,thơ đề,vẳng tiếng chuông
Ngàn năm ngưỡng vọng đến Hàn Sơn
"Cô Tô thành ngoại" in bóng Nguyệt
Để khách đa tình phải vấn vương.
2-
Nắng gắt,người chen,ánh chiều tà
Bờ Phong xòa bóng,liễu thướt tha
Chuông động hồn xưa Hàn Sơn Tự
Lên tháp vời trông sóng Vận Hà...
DẠO PHONG KIỀU LỘ
Chiều sương dạo Phố Phong Kiều
Tựa đình Chiết Liễu gió reo đoi
Bờ thuyền ai về bến Cô Tô
Lửng lơ nghe tiếng chuông chùa Hàn Sơn.
Tô Châu 19-6-2006 Nguyễn Khôi |
