Tôn giáo có vẻ là một vấn đề gây nhiều quan tâm trong cái xã hội « hậu tân tiến » mà chúng ta đang sống. Mặc dù nhiều thành phần ưu tú của xã hội ấy không ngừng tuyên dương sự chết của Thiên Chúa. Mặc dù đa số các trường phái tư tưởng hiện đại xem mọi niềm tin tôn giáo như thuộc về một thời kỳ ấu trĩ, phải bỏ lại sau lưng. Và mặc dù phần lớn các nhà chính trị nỗ lực bảo vệ tính chất thế tục của quốc gia, từ chối mọi liên hệ với những giá trị tôn giáo, thậm chí còn coi tôn giáo như độc hại, gây chia rẽ, khuyến khích chiến tranh, khủng bố, kìm kẹp con người ...

Nếu tôn giáo tổng hợp tất cả những tai ác vừa kể thì tại sao tôn giáo đã không bị đào thải một cách tự nhiên, tại sao tôn giáo vẫn luôn tồn tại để tiếp tục gây tranh cãi, tiếp tục làm nhức óc những người làm chính sách, gây nhiều khó khăn cho giới cầm quyền ? Xa hơn một chút, người ta có thể tự hỏi tôn giáo sẽ còn có thể tồn tại được hay không trong chiều dài của thời gian, và giả sử nếu có phải biến hóa thì sẽ trở thành như thế nào ?

Muốn trả lời các câu hỏi ấy cần nhìn tôn giáo dưới nhiều khía cạnh.

Trước hết, tôn giáo có thể được nhìn dưới khía cạnh ý thức hệ. Với tính cách ấy, tôn giáo sẽ chỉ hiện hữu như giải đáp cho những vấn đề được đặt ra bởi một xã hội vào một giai đoạn lịch sử cụ thể.

Tôn giáo cũng có thể được coi như nền tảng luân lý của một xã hội. Có tư tưởng cho rằng mọi hệ thống giá trị đều phải được biện minh bởi niềm tin tôn giáo. Đâu sẽ là những giới hạn của quan điểm này ?

Thật ra, có lẽ phương pháp suy luận thích hợp nhất là đặt tôn giáo trong bối cảnh thực tế của xã hội hiện đại. Xã hội hiện đại là một xã hội hàng hóa. Vì thế, cần nhìn tôn giáo như cái nó bắt buộc phải là, tức như một món hàng.

Tuy nhiên, qua màn sương mờ ảo của tương lai, nhiều người có thể nhìn thấy sự thoái trào của xã hội hàng hóa. Khi ấy sự hiện hữu và vai trò của tôn giáo sẽ ra sao, giữa tiến trình chuyển biến và trong bối cảnh của mô hình xã hội mới ?

Đọc tiếp