Thi sĩ chứng kiến một trong vô số cảnh khổ của dân gian thời chinh chiến ... Với từng câu năm chữ nhẹ nhàng, ông kể chuyện đám lính xông vào ngôi làng nọ, lùng bắt người để xung vào quân ngũ ... Đến một cửa nhà, chúng hùng hổ nạt nộ một lão bà chỉ biết thở than kêu khổ, và nức nở tỏ bày :
Bà có ba người con trai, đều bị bắt vào quân ngũ. Một đứa gửi thư về, cho biết hai đứa kia đã bỏ mình nơi chiến trận. Đứa còn lại, trộm sống từng ngày ...
Trong nhà chỉ còn đứa cháu nhỏ, đeo theo vú mẹ, không tiện để lính vào khám xét.
Bà lão tình nguyện đem sức già theo hầu hạ, để khẩn cầu lính cho dâu, cháu, được yên ...
Mời đọc bản dịch của Trần Văn Ân :
Chiều hôm nghỉ xóm Thạch Hào
Bắt người, đám lính ập vào giữa đêm
Trèo tường ông lão trốn êm
Vội vàng bà lão trước thềm đón nghinh
Hung hăng lính thét đùng đùng
Lão bà khóc lóc ngập ngừng kể qua
Hãy nghe mụ tỏ việc nhà
Ba con đi lính đã ra Nghiệp Thành
Được thư một đứa nói rành
Chiến trường hai đứa bỏ mình gần đây
Sống còn lây lất qua ngày
Chết rồi, ôi hỡi, theo mây mịt mù
Trong nhà còn có ai đâu
Còn thằng cháu nhỏ chưa rời vú ra
Đeo theo mẹ, khóc oa oa
Áo quần rách rưới vào ra khó nhìn
Dù suy già biết sức mình
Đêm nay cùng lính già xin theo về
Hà Dương giúp việc tức thì
Vẫn còn nấu nướng làm gì cũng nên
00000000000
Đêm khuya vắng vẻ êm đềm
Còn nghe nức nở nỗi niềm thở than
Sáng ra, ta phải lên đường
Chỉ cùng ông lão âu sầu chia tay
§§§§§§§§§§
Thật khéo ! Không cần nói đến số phận bà lão, chỉ cần vẽ lên hình ảnh ông lão sáng ra một mình tiễn khách ...
Còn Đỗ Phủ, tối hôm ấy ở đâu ? Khỏi nói chắc các bạn đều hiểu nhà thơ đã cùng ông lão nhảy tường chạy trốn.
Đỗ Phủ không chỉ nhìn mà thực sự sống trong khổ cảnh của người dân.
§§§§§§§§§§§
Nguyên tác :
Mộ đầu Thạch Hào thôn,
Hữu lại dạ tróc nhân.
Lão ông du tường tẩu,
Lão phụ xuất môn nghinh.
Lại hô nhất hà nộ,
Phụ đề nhất hà khổ
Thính phụ tiền trí từ:
“Tam nam Nghiệp Thành thú
Nhất nam phụ thư chí
Nhị nam tân chiến tử.
Tồn giả thả thâu sinh,
Tử giả trường dĩ hỹ
Thất trung cánh vô nhân,
Duy hữu nhũ hạ tôn.
Hữu tôn mẫu vị khứ,
Xuất nhập vô hoàn quần.
Lão ẩu lực tuy suy,
Thỉnh tòng lại dạ quy.
Cấp ứng Hà Dương dịch,
Do đắc bị thần xuy”.
Dạ cửu ngữ thanh tuyệt,
Như văn khấp u yết.
Thiên minh đăng tiền đồ,
Độc dữ lão ông biệt.
