Chúng ta khởi đi từ cấu trúc của chất Benzene. Người ta biết chất này gồm 6 nguyên tử Carbone (C) và 6 nguyên tử Hydrogène (H), nhưng suốt một thế kỷ không ai tìm ra được cấu trúc của nó, vì C có bốn "hóa trị" (valence), nên nếu xếp các C theo một chuỗi dài, thì sẽ có hai C ở đầu chuỗi chỉ có 3 hóa trị. Hóa trị thứ tư gắn vào đâu ?
August Kekule tìm cách giải bài toán này, và trong một giấc mơ, nhìn thấy một con rắn tự cắn đuôi mình. Ông tỉnh ngộ, hiểu ra rằng phân tử Benzene phải đóng lại thành một chuỗi tròn, hai nguyên tử C ở hai đầu chuỗi nối với nhau tạo nên hóa trị thứ tư.
Vô thức trong khi ngủ đã làm hiện lên giải đáp.
Vấn đề đặt ra bởi Cormac Mc Carthy (1) là nếu vô thức đã có lòng tốt giúp đỡ, thì cộng đồng khoa học rất cảm ơn, nhưng tại sao vô thức lại không nói rõ ràng là : "Ê ! các bạn ! đó là một vòng tròn", mà lại bày chuyện con rắn tự cắn đuôi cho lôi thôi ?
Phải chăng vô thức không thích, hay không biết nói (nhớ "nhân" vật R2 D2 của Star Wars) ?
Thế là tác giả, với một văn phong dí dỏm và dễ hiểu đưa chúng ta vào một hành trình đi tìm nguồn gốc của ngôn ngữ, cái ngôn ngữ thực sự với số tín hiệu gần như vô tận, chỉ hiện hữu nơi loài người ... (2)
Nó có hữu dụng không ? Muôn vàn lần có ! Nó có cần thiết không ? Không ! Vô số sinh vật phát triển rất tốt mà không cần ngôn ngữ.
Đâu là suy nghĩ khởi đầu khi hình thành ngôn ngữ ? Đó là : một sự vật cũng là sự vật khác. Khi một người ngồi trong hang động, nhìn một hình ảnh sơ sài (vô tình hay cố ý) trên tường đá, và diễn tả cách nào đó để người khác hiểu đó là voi Mammouth, thì chúng ta có sự khởi đầu của ngôn ngữ. Số tín hiệu đồng thời với những sắp đặt giữa chúng với nhau (tức "văn phạm") phát triển và được truyền bá nhanh chóng. Tốc độ truyền bá này khiến sự hình thành của ngôn ngữ được ước lượng vào cách đây khoảng 100 ngàn năm.
Vô thức thì sao ? Cormac Mc Carthy cho rằng vô thức chính là tác tố điều hành hành vi của các động vật từ nhiều triệu năm. Tức là trong một thời gian rất lâu, từ nhiều triệu cho đến chỉ khoảng 100 ngàn năm, vô thức "làm việc" một cách hữu hiệu mà không biết đến ngôn ngữ. Khi ngôn ngữ xuất hiện, thì vô thức vẫn quen với nề nếp cũ, và bỏ qua một bên số tín hiệu gần như vô tận của tiếng nói loài người.
Muốn cho vô thức "nói" với mình một cách mạch lạc (và đúng văn phạm hàn lâm) chắc còn phải chờ vài triệu năm ?
NGUYỄN Hoài Vân
3/8/2023
(1) Cormac Mc Carthy được công chúng biết đến qua các tiểu thuyết của ông, dặc biệt là những tiểu thuyết được làm thành phim, như "No Country for Old Men" (4 Oscars, 2 Golden Globes, 3 Bafta), hay All the Pretty Horses ...
(2) Có những loài vật chỉ thông tin với một số tín hiệu rất hạn chế, như con Chipmunk, với một tín hiệu cho biết có nguy hiểm từ trên cao (chim ưng ...), và một tín hiệu cho biết có nguy hiểm từ dưới đất (chồn cáo ...).
